Jovan Cvijić - Biografija

Jovan Cvijić je rođen 29. septembra 1865. godine u Loznici. Studirao je i doktorirao u Beču. Bio je naučnik svetskog glasa - geograf, geomorfolog, etnograf, geolog, antropolog, istoričar, profesor i rector Univerziteta u Beogradu, počasni doktor Sorbone i drugih univerziteta u svetu i naučnik koji je imao uticaja na razvoj geografske nauke u svetu. Bio je predsednik Srpske kraljevske akademije, osnivač Geografskog zavoda i Srpskog geografskog društva. Objavio je na stotine naučnih dela zapaženih u svetu. Umro je u Beogradu 16. januara 1927. godine.

Američko geografsko društvo (Njujork) dodelilo je Jovanu Cvijiću zlatnu medalju za izuzetan naučni doprinos u oblasti geografije balkanskih zemalja i proučavanje karsta geomorfologije.

Biografija Rođen 1865. u Loznici. Otac, poreklom Hercegovac, bavio se trgovinom, majka mu je bila iz ugledne porodice iz sela Korinte u okolini Loznice. Cvijić je isticao da je na njegovo duhovno obrazovanje najviše uticala majka, i uopšte majčina porodica, mirna, staložena i domaćinska, koja je još uvek živela u velikoj porodičnoj zadruzi. To je Cvijiću omogućilo da još u detinjstvu upozna specifični karakter srpske zadruge o kojoj će kasnije puno pisati. O ocu i očevoj porodici ne piše sa puno topline, a često se ljutio na svoj naprsit karakter za koji je tvrdio da ga je nasledio od očeve porodice, violentnih dinaraca. To je pomalo čudno budući da će Cvijić u svom naučno-istraživačkom radu o narodnoj psihologiji najlepših reči imati upravo za dinarski etnički tip i karakter. Nakon završene gimnazije u Šapcu, gde mu je predavo Vladimir Karić, jedan od preteča naše etnologije koji se bavio nekim etničkim pitanjima, Cvijić prelazi u Beograd na dalje školovanje, gde na tadašnjem Filozofskom fakultetu završava matematičko-prirodnjački smer. Njegovi profesori isticali su Cvijićevu vrednoću i darovitost, što je uz ogromnu energiju i entuzijazam koji je ulagao u naučni rad, bila njegova glavna karakteristika. Studije fizičke geografije potom nastavlja u Beču, gde doktorira sa disertacijom o karstu koja, čim je bila objavljena u izdanju Bečke akademije nauka, donela mu je međunarodni naučni ugled i priznanje. Nakon toga, Cvijić se vraća u Beograd i postaje profesor geografije na Velikoj školi 1893. godine. Cvijić je tada organizovao, na novim osnovama, nastavu iz geografije, dajući joj široku naučnu osnovu. Njegov Geografski zavod, predstavljaće središte geografskog naučno-istraživačkog rada. Ovde valja ukazati na jednu veoma važnu činjenicu: duhovna i naučna klima u Srbiji XIX i početkom XX veka bila je veoma pozitivna i u usponu. U Srbiji se počeo sticati poveći bro maldih ljudi školovanih na različitim univezitetima u Evropi. Velika Škola, iz koje će nastati Beogradski univezitet, bila je u punom razvoju, spremna da se sa svojom organizacijom nastave i naučno-istraživačkog rada približi univerzitetskim ustanovama onog doba. Ubrzo potom, uz izučavanje geomorfologije i fizičke geografije, Cvijić počinje da se bavi antropogeografskim istraživanjima. Njegovo interesovanje za društvene nauke datira još iz gimnaziskih dana. Putujući kao student i kasnije, kao profesor, po skoro svim krajevima Balkanskog poluostrava, rano je razvio svoje interesovanje za narodni način života i kulturu. Stoga, na odseku za geografiju, organizuje kao sporedne predmete proučavanje antropogeografije i etnografije. Kada je izvršena reforma viskog obrazovanja, u kojoj je Cvijić odigrao važnu i aktivnu ulogu organizujući reforme kojima je i sam težio, i kada je formiran Univerzitet 1906 godine, Cvijić presudno pomaže u osnivanu posebne katedre za etnologiju, na kojoj će prvi predavać biti njegov najstariji đak i saradnik Jovan Erdeljanović, a potom i Tihomir Đorđević, dok će Cvijić ostati nosilac nastave na geografiji. Cvijić se smatra osnivačem i pokretačem antropogeografsko-etnološke škole u nas, koja čini polaznu osnovu najvećeg dela istraživačkih radova u našim društvenim naukama XX veka. Cvijić je rano, sa 30 godina postao dopisni član Srpske akademije nauka, a janura 1900. postaje i redovni član. U Akademiji će obavljati raznovrsne poslove, bavio se sabiranjem i objavljivanje građe i naučnih radova, posebno iz domena geografije, istorije, etnografije i antropogeografije. Bio je osnivač i član Etnografskog odbora pri Akademiji. pokrenuo je značajnu edicjiu Nasilje srpskih zemalja, koja i danas izlazi i predstavlja jednu od bazičnih edicija u kojoj se nalazi građa relevantna za etnološku nauku. Bio je predsednik Akademije nauka od 1921. godine pa do svoje rane smrti januara 1927. godine u 63 godini života. Bio je svetski priznati naučnik, nosilac brojnih odlikovanja, član mnogih svetskih naučnih udruženja i Akademija. I danas se u Evropi smatra jednim od najvećih stručnjaka za pitanje fizičke geografije, geomorfologije i antropogeografije Balkanskog poluostrva. Cvijićevo delo predstavlja još uvek najširu naučnu sintezu o društvenim prilikama na Balkanu pred Prvi svetski rat i kao takvo uživa nepodeljeni renome u svetskoj nauci. Cvijićeva putovanja, koja je neumorno sprovodio skoro celog života, spadaju u red velikih istraživačkih pothvata. Putovao je pod vrlo nepovoljnim društvenim i političkim prilikama, izlažući se mnogim neprijatnim, pa i po život opasnim situcijama, posebno u zemljama koje su još uvek, do Prvog svetskog rata, bile pod tadašnjom Turskom i Austrougarskom. Iz ovih njegovih putovanja, na kojima se neposredno upoznao sa uslovima života stranovništva Balkanskog poluostrva, razvila se njegova želja da se bavi etnografskim i političko-etnografskim pitanjima, a kasnije i psiho-socijalnim. Po rečima samog Cvijića, odsudna su bila njegova putovanja po Bugarskoj, Bosni i Hercegovini i Makedoniji od 1896-1898, kada je ostio svu težinu, gotovo očajno stanje u tim oblastima. Do tada, kako sam kaže, nije se ni interesovao za folklor, etnologiju i nacionalnu politiku. Od tada, međutim, počeće šivo i aktivno da se bavi tim pitanjima. Njegova brojna i studiozna putovanja, na kojima je zalazio i u najnepristupačnije i opasne predele, pokazala su da je bio sjajan organizator naučno-istraživačkog rada, otkrila su njegovu sklonost ka empirijskim istraživanjima koja je, pak, umeo posle da zasnuje na širokim naučnim osnovama. Cvijić je izdao "Upustva za proučavanje sela u Srbiji i ostalim srpskim zemljama" 1896 godine, koja su kasnije podešavana i prilagođavana specivičnim uslovima u drugim balkanskim oblastima. Jedna od njegovih prvih većih studija tog tipa jeste Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva izašli 1902. Potom su u ediciji "Nasilja spskih zemalja" počela da kontinuirano izlaze monografska istraživanja i drugih Cvijićevih sardnika koji su radili na bazi njegovih uputstava. Ovaj njihov rad na proučavanju sela naišao je na odličan prijem u širokim intelektualnim krugovima, pa su i državno-prosvetni organi u Srbiji pružili Cvijiću pomoć i podršku. Tako se, na osnovu njegovih uputstava iz 1896. razvio u Srbiji širok pokret za istraživanje narodnog života, što mu je omogućilo stvaranje prve metodološki i sistemski sakupljene građe iz etnologije. Ovom istraživanju su se, osim Cvijićevih studenata i saradnika, pridružili mnogi intelektalci-amateri, najčešće seoski učitelji i sveštenici iz ovih krajeva naše zemlje (slično kao sa etnografskim radovima misionara i administratora po kolonijama). Ovako široko zasnovan i uspešno izveden kolektivni naučni napor predstavlja značajnu pojavu i u međunarodnom naučnom životu, i to u isto ono vreme kada su se u punom mahu razvijala slična antropološka istraživanja u Zapadnoj Evropi. Uspeh ovih istraživanja, osim Cvijićevog zalaganja, doprinela je činjenica da su ona odgovarala stanju duha i potrebama onog vremena. Sintezu svih tih istraživanja predstavlja monumentalno Cvijićevo delo "Balkansko poluostrvo" koje je najpre objavljeno na francuskom jeziku 1918. godine, a 1922. izašlo je izdanje na srpskom jeziku. Prelazak sa čisto geografskih na antropogeografska i etnografska istraživanja predstavlja jedan od najvećih zaokreta u Cvijićevoj naučnoj karijeri.